„Erbnąć recht” – o tym, jak szukać siebie w historii, której nikt nas nie uczył

Młyny Rothera zaczynają cykl wydarzeń „Erbnąć recht. O korzeniach, polskości i niemieckości”. Tytuł projektu bierze swój początek w bydgoskiej gwarze, a „erbnąć recht” oznacza tu „odziedziczyć prawdę”. Będziemy rozmawiać o tym, co lokalne – jaką przeszłość mają przestrzenie, w których mieszkamy? Czy i kto opowiada nasze rodzinne historie? 

Nie bez powodu o (po)niemieckości, konfliktach rodzinnych wspomnień z oficjalnymi narracjami historycznymi rozmawiamy w Bydgoszczy – mieście o bogatej przeszłości. Spotkania skupią się na książkach podejmujących tematy renegocjowania przestrzeni, wspomnień granic czy procesów przekształcania świadomości kulturowej. Wspólnie z uczestnikami „odwiedzimy” literacko Warmię, Kujawy, Pomorze i Ziemie Odzyskane, by w dialogu z literaturą odkrywać bogactwo opowieści o wielokulturowym dziedzictwie tych regionów.

Projekt rozpocznie się od dwóch spotkań autorskich. 13 maja o 18:00 będziemy gościć Joannę Wilengowską, autorkę Króla Warmii i Saturna. Książka to osobista opowieść o relacji między córką a ojcem. Ale też o tym, jak się dorasta w miejscu, które jest pełne nieopowiedzianej historii. Warmia, gdzie toczy się akcja, kiedyś była niemiecka, potem polska – ale przez długi czas „nikt nie wiedział, jak o niej mówić”. Wilengowska pisze o tym, jak trudno poczuć się „u siebie”, gdy wszystko dookoła – mury, litery, krajobraz – należało kiedyś do kogoś innego. To opowieść o uczuciach, o braku języka i próbie zrozumienia własnych korzeni. Spotkanie poprowadzi Agnieszka Budnik, literaturoznawczyni i aktywistka literacka, prowadząca podcast Raport z literatury.

Drugie spotkanie będzie poświęcone książce Karoliny Ćwiek-Rogalskiej – Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty, opowiadającej o tzw. Ziemiach Odzyskanych – czyli terenach, które po wojnie zostały włączone do Polski. Autorka zebrała wspomnienia ludzi, którzy przyjechali tu po wojnie – jako osadnicy, żołnierze, urzędnicy albo przesiedleńcy ze wschodu. Zderzyli się oni z rzeczywistością pełną pustych domów, niemieckich napisów i obcego świata. Ćwiek-Rogalska stara się zrozumieć, jak ci ludzie budowali nowe życie wśród ruin i wspomnień po poprzednich mieszkańcach. Sama pochodzi z Wałcza – miasta na Pomorzu, znanego dawniej jako Deutsch Krone. Pisze więc także o swojej rodzinie i o tym, jak pytać o przeszłość, która często była ukrywana albo zapomniana. 27 maja o godzinie 18:00 z autorką porozmawia Mila Burchart.

W kolejnych miesiącach zaplanowano wystawę czasową, oprowadzania tematyczne, panel dyskusyjny i spotkania autorskie. Zastanowimy się wspólnie, czy „odziedziczenie prawdy” wymaga nie tyle odnalezienia jedynej wersji przeszłości, ile gotowości do wysłuchania wielu, często sprzecznych głosów i pokazuje, że historia to przede wszystkim ludzie – ich uczucia, wspomnienia, trudne wybory. Projekt „Erbnąć recht” zachęca do tego, by pytać: skąd pochodzę? Co wiem o przeszłości mojej rodziny? I jak ta przeszłość wpływa na moje życie dziś?

Wstęp na wydarzenia jest bezpłatny i otwarty dla wszystkich. Organizatorzy zapewniają tłumaczenie na polski język migowy.

Projekt realizowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Promocja czytelnictwa 2025”.