historia miejsca
Młyny Rothera to zabytkowy kompleks składający się z: młyna, przylegających do niego dwóch spichrzy: zbożowego i mącznego, kotłowni oraz łazienek. Jego początki sięgają 1842 roku.
Wtedy to Christian Von Rother, wysoki rangą pruski urzędnik, zadecydował o wykupieniu terenu przez państwową spółkę Królewski Handel Morski. Młyny Rothera miały stać się pierwszym tego typu zakładem w naszym mieście.
Miejsce należało najpierw zabezpieczyć przed szkodliwym wpływem wody. Grząski teren wzmocniono drewnianymi palami, konstrukcje głównych budynków wzniesiono zaś na kamiennej podmurówce. Architekt Młynów pozostaje nieznany, wiemy natomiast, że w latach 1846-49 pracami budowlanymi kierował inżynier Friedrich Wulff. Po 5 latach robót obiekt był gotowy do użytku.
Całość była bardzo dobrze przemyślana. Barki podpływały kanałem zbożowym bezpośrednio pod mury spichrza zbożowego, w którym przechowywano i wstępnie oczyszczano ziarna.
Spiętrzona woda w kanale wprawiała w ruch dwa koła młyńskie, każde o średnicy ponad pięciu metrów. Ich zadaniem było doprowadzanie energii niezbędnej do funkcjonowania młyna. W jego parterowej części zwanej młynicą (dziś mieści się tu strefa wejścia od strony ulicy) zamontowano dwanaście zespołów kamieni młyńskich, które przez 24 godziny na dobę mieliły ziarna, produkując mąkę, kaszę i otręby. Gotowy produkt oczekiwał na dalszy transport w spichrzu mącznym.
Młyny Rothera produkowały w XIX w. ok. 40 ton mąki dziennie (to ładowność prawie dwóch TIRów). Do obsługi zakładu na jednej zmianie wystarczała jedynie 11-osobowa załoga.
Przedsiębiorstwo działało, aż do końca II Wojny Światowej. Budynki nie ucierpiały podczas wyzwalania miasta, jednak wyposażenie wywieziono na wschód – odtąd Młyny pełniły już tylko funkcję magazynową. Po wojnie wypełniono je darami fundacji pomocowej UNRRA – głównie śledziami, których zapach unosił się w całej okolicy. W 1948 roku kompleks został częścią Polskich Zakładów Zbożowych – przechowywano to między innymi płatki. W latach 60. zasypano kanał zbożowy.
Kolejne zmiany
przyniosły lata 90-te.
Młyny zostały wykupione przez prywatnych inwestorów, którzy planowali otworzyć tutaj m.in. hotel i park rozrywki. Plany te nigdy nie doczekały się realizacji, a zabytkowe budynki, objęte od 1992 roku ochroną konserwatorską, zaczęły niszczeć.
W 2013 roku Młyny Rothera decyzją władz miejskich zostały odkupione od prywatnych właścicieli.
W wyniku wieloletnich zaniedbań, budynki musiały przejść gruntowną renowację, poprzedzoną pracami zabezpieczającymi i inwentaryzacją konserwatorską. Inwestycja kosztowała 95 mln zł, z czego ponad 30 mln zł wyniosło wsparcie ze środków unijnych.
W 2019 roku powołano instytucję kultury, której zadaniem jest wypełnienie Młynów życiem.
W 2019 roku powołano instytucję kultury, której zadaniem jest wypełnienie Młynów życiem. Na jej czele stanął menedżer kultury i filozof Sławomir Czarnecki.
W kwietniu 2021 roku budynki oddano do użytku w stanie deweloperskim, rozpoczął się etap aranżacji i wyposażania wnętrz. Mieszkańcy i goście mogą odtąd cieszyć się ogólnodostępnym tarasem z fontanną.
W listopadzie 2021 roku Młyny udostępniły także część ogólnodostępną wraz z informacją i punktem widokowym. Można tu zobaczyć efekty renowacji budynku oraz porozmawiać o jego historii i planach na przyszłość.
W maju 2022 roku otworzył się pierwszy lokal gastronomiczny - lodziarnia Mały Domek, a w listopadzie 2022 roku - pierwsza wystawa stała: Węzły. Opowieść o mieście nad rzeką.
W grudniu 2023 roku otworzyliśmy drugą wystawę stałą: Młyn-Maszyna.
We wrześniu 2024 roku otworzyliśmy trzecią wystawę stałą: Strefę Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności (SOWA).
W październiku 2022 odbyła się pilotażowa, pierwsza edycja Bydgoskich Dni Projektowych – święta designu i twórczego podejścia do życia.
Wiosną 2023 roku udostępniliśmy kolejne punkty gastronomiczne. Nowe Miejsce to międzypokoleniowa i międzykulturowa przestrzeń otwarta na integrację i wspólne działania, której przedłużeniem jest kawiarnia. Na tarasie otworzyła się Woda Klubopiekarnia, prowadzona przez właścicieli toruńskiej Monki. Pod koniec roku, w grudniu otworzyliśmy drugą wystawę stałą: „Młyn-Maszyna”.
We wrześniu 2024 roku otworzyliśmy we współpracy z Centrum Nauki Kopernik w Warszawie wystawę Strefę Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności (SOWA).
Inicjatywa „SOWA – Strefa Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności” finansowana jest w ramach dotacji Ministra Nauki, na podstawie umowy Nr 1/CNK-SOWA/2021 z dnia 2 marca 2021 r. w sprawie uruchomienia przez Centrum Nauki Kopernik 50 lokalnych Stref Odkrywania, Wyobraźni i Aktywności (SOWA) w latach 2021-2028.
W przyszłości powstanie tutaj m.in. sklep z designem, pracownia kulinarna oraz przestrzeń zabaw.
