historia miejsca

Młyny Rothera to zabytkowy kompleks składający się z: młyna, przylegających do niego dwóch spichrzy: zbożowego i mącznego, kotłowni oraz łazienek. Jego początki sięgają 1842 roku.

Rycina przedstawiająca młyn z 1842 roku

Wtedy to Christian Von Rothera, wysoki rangą pruski urzędnik, zadecydował o wykupieniu terenu przez państwową spółkę Królewski Handel Morski. Młyny Rothera miały stać się pierwszym tego typu zakładem w naszym mieście.

 

Miejsce należało najpierw zabezpieczyć przed szkodliwym wpływem wody. Grząski teren wzmocniono drewnianymi palami, konstrukcje głównych budynków wzniesiono zaś na kamiennej podmurówce. Architekt Młynów pozostaje nieznany, wiemy natomiast, że w latach 1846-49 pracami budowlanymi kierował inżynier Friedrich Wulff. Po 5 latach robót obiekt był gotowy do użytku.

Całość była bardzo dobrze przemyślana. Barki podpływały kanałem zbożowym bezpośrednio pod mury spichrza zbożowego, w którym przechowywano i wstępnie oczyszczano ziarna.

 

Spiętrzona woda w kanale wprawiała w ruch dwa koła młyńskie, każde o średnicy ponad pięciu metrów. Ich zadaniem było doprowadzanie energii niezbędnej do funkcjonowania młyna. W jego parterowej części zwanej młynicą (dziś mieści się tu strefa wejścia od strony ulicy) zamontowano osiem zespołów kamieni młyńskich, które przez 24 godziny na dobę mieliły ziarna, produkując mąkę, kaszę i otręby. Gotowy produkt oczekiwał na dalszy transport w spichrzu mącznym.

 

Młyny Rothera produkowały w XIX w. ok. 40 ton mąki dziennie (to ładowność prawie dwóch TIRów). Do obsługi zakładu na jednej zmianie wystarczała jedynie 11-osobowa załoga.

Plan Młynów Rothera z 1842 roku

Przedsiębiorstwo działało, aż do końca II Wojny Światowej. Budynki nie ucierpiały podczas wyzwalania miasta, jednak wyposażenie wywieziono na wschód – odtąd Młyny pełniły już tylko funkcję magazynową. Po wojnie wypełniono je darami fundacji pomocowej UNRRA – głównie śledziami, których zapach unosił się w całej okolicy. W 1948 roku kompleks został częścią Polskich Zakładów Zbożowych – przechowywano to między innymi płatki. W latach 60. zasypano kanał zbożowy.


Zdjęcie z 1948 roku przestawiające zachodnią stronę budynku

Kolejne zmiany
przyniosły lata 90-te.

Niszczejąca część zachodnia budynku

Młyny zostały wykupione przez prywatnych inwestorów, którzy planowali otworzyć tutaj m.in. hotel i park rozrywki. Plany te nigdy nie doczekały się realizacji, a zabytkowe budynki, objęte od 1992 roku ochroną konserwatorską, zaczęły niszczeć.


Fot. Piotr Nalewajk

W 2013 roku Młyny Rothera decyzją władz miejskich zostały odkupione od prywatnych właścicieli.

W wyniku wieloletnich zaniedbań, budynki musiały przejść gruntowną renowację, poprzedzoną pracami zabezpieczającymi i inwentaryzacją konserwatorską. Inwestycja kosztowała 95 mln zł, z czego 25 mln zł wyniosło wsparcie ze środków unijnych.


W 2019 roku powołano instytucję kultury, której zadaniem jest wypełnienie Młynów życiem.

Pierwsze wydarzenia w Młynach

W 2019 roku powołano instytucję kultury, której zadaniem jest wypełnienie Młynów życiem. Na jej czele stanął menedżer kultury i filozof Sławomir Czarnecki.

 

W kwietniu 2021 roku budynki oddano do użytku w stanie deweloperskim, rozpoczął się etap aranżacji i wyposażania wnętrz. Mieszkańcy i goście mogą odtąd cieszyć się ogólnodostępnym tarasem z fontanną.

 

W listopadzie 2021 roku Młyny udostępniły także część ogólnodostępną wraz z informacją i punktem widokowym. Można tu zobaczyć efekty renowacji budynku oraz porozmawiać o jego historii i planach na przyszłość.


Pierwsze wydarzenia w Młynach

W maju 2022 roku otworzył się pierwszy lokal gastronomiczny - lodziarnia Mały Domek, a w listopadzie 2022 roku - pierwsza wystawa stała: Węzły. Opowieść o mieście nad rzeką.

Wkrótce zostaną udostępnione sale spotkań oraz kawiarnia na tarasie. W realizacji jest już także wystawa popularnonaukowa Młyn-Maszyna oraz restauracja. W przyszłości powstanie tutaj m.in. sklep z designem, pracownia kulinarna oraz przestrzeń zabaw.


A przed nami...

BĘDZIE W MŁYNACH

  • 1
  • 2

Młyn-Maszyna

Młyn-Maszyna to interaktywna wystawa popularnonaukowa ze stanowiskami do samodzielnego eksperymentowania. Opowie ona o zjawiskach fizycznych i prawach fizyki, działaniu urządzeń pracujących w młynach i procesie produkcji – od ziarna do mąki. Otwarcie ekspozycji planowane jest na drugą połowę 2023 roku. Koszt inwestycji to ok. 4,9 mln złotych.

  • Planowane otwarcia wystawy: II połowa 2023
  • 70%

Gastronomia

W Młynach Rothera prężnie rozwijają się punkty gastronomiczne. Zapraszamy do kawiarni w Nowym Miejscu - napijecie się tam pysznej kawy zbożowej, ziołowych naparów oraz posmakujecie apetycznych słodkości. W Małym Domku czynna jest lodziarnia, gdzie możecie spróbować wyrobów prosto od mistrza kulinarnego Marcina Szukaja. Natomiast na tarasie zewnętrznym, w odbudowanym budynku dawnej kotłowni funkcjonuje klubopiekarnia Woda, która serwuje smakowite konfitury, rzemieślnicze pieczywo oraz śniadania na bazie sezonowych produktów.

  • 70%